پس از انتشار خبرهایی در مورد واگذاری برخی حقوق دریایی ایران به چین طبق سند 25 ساله میان آن دو کشور، سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه خواستار تصویب هرچه سریعتر «کنوانسیون وضعیت حقوقی دریای خزر» از سوی تهران شد.
خبرگزاری «ایسنا» به نقل از خبرگزاری «ای.پی.ای» آورده که سرگئی لاوروف پنج شنبه 19 فروردین در کنفرانس خبری مشترک با همتای قزاقستانی خود از ایران خواسته تا کنوانسیون وضعیت حقوقی دریای خزر را به تصویب برساند.
وزیر خارجه روسیه تاکید کرد: «ما انتظار داریم مراحل تصویب کنوانسیون وضعیت حقوقی دریای خزر در ایران در اسرع وقت پایان یابد. سپس این سند مهم که سه سال پیش در آکتاو امضا شد، لازم الاجرا خواهد بود و بنیان همکاری ما در دریای خزر را تقویت می‌کند.»
کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر
کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر یکشنبه 21 مرداد 1397 برابر با (12 اوت 2018) با حضور سران کشورهای ساحلی خزر حسن روحانی، ولادیمیر پوتین، نورسلطان نظربایف، الهام علی‌اف و قربانقلی بردی‌محمداف در اوکتائو قزاقستان به امضاء رسید.
با فروپاشی شوروی و تاسیس 4 کشور جدید در کناره‌های خزر (روسیه، آذربایجان، قزاقستان و ترکمنستان) سهم ایران از خزر مورد بحث قرار گرفت. پس از فروپاشی شوروی ادعا شد سهم ایران از خزر 50 درصد بوده است. اما این سهم بعدها به 20 درصد یعنی براساس اصل «تقسیم منصفانه و برابر دریا» بین پنج کشور ساحلی تقلیل یافت.
اما به مرور در محافل سیاسی و دیپلماتیک ایران از «سهم واقعی» ایران سخن رفت. برای نخستین بار منوچهر متکی، وزیر امور خارجه دوره احمدی نژاد، سهم واقعی ایران را 11.3 درصد اعلام کرد. متکی اظهار داشته بود: «بهره‌برداری ایران از دریای خزر هرگز حتی پیش از انقلاب از یازده و سه درصد فراتر نرفته است.»
آیا ترکمنچای جدیدی در راه است؟
به مانند اعتراضات اخیر به امضای سند 25 ساله میان ایران و چین، در هنگام امضای کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر از سوی حسن روحانی در مرداد 97، اعتراضات گسترده‌ای در شبکه‌های اجتماعی نسبت به کاهش سهم ایران در دریای خزر شکل گرفت. اعتراضات تا جایی پیش رفت که تعدادی از نمایندگان وقت مجلس ایران کنوانسیون مذکور را «قرارداد ترکمانچای» دیگری توصیف کردند.
از جمله معترضان محمود صادقی، نماینده وقت تهران در مجلس ایران بود که در حساب توییتر خود نوشت: «آیا راست است که سهم 50درصدی ایران به 11درصد سقوط کرده؟! آیا ترکمنچای دیگری در راه است؟ مردم بدانید! نمایندگان مجلس اصلا در جریان توافقات پشت پرده نیستند.»
گفتنی است که روند امضا و اعتراض به «کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر» و «سند 25 ساله میان ایران و چین» مشابه هم بوده است. مردم، فعالان سیاسی و کاربران ایرانی هر دو توافقنامه را با «عهدنامه ترکمنچای» مقایسه کرده که بر اساس آن سرزمین‌های زیادی در دوران سلسله قاجار به روسیه تزاری واگذار شد.
افزون بر آن هر دو توافقنامه بدون بحث و بررسی در مجلس ایران به امضای طرف ایرانی رسید.